[307]Berchtold Haller an Bullinger [Bern], 23. Dezember 1533 Autograph: Zürich StA, E II 360, 5. Siegelspur. -Ungedruckt
Bullingers Briefe erlaben ihn jedesmal. Er wünschte, aus Bullingers Ratschlägen zur Gestaltung seiner
Weiterbildung mehr Nutzen ziehen zu können, wird aber durch vielerlei Pflichten vom Studium abgehalten.
Hofft auf Entlastung und Unterstützung durch den heimgekehrten [Simon Sulzer], der eine gute
Schulbildung gehabt hat. Schultheiß [Hans Jakob von Wattenwyl]ist aus Frankreich zurückgekehrt, wo
er über die weitere Gültigkeit des «Ewigen Friedens» verhandelte. In Glarus soll es einen Aufruhr der
Reformierten gegen die Katholiken geben; Bern schickt Boten dorthin. Eine Berner Abordnung verhandelte
in Solothurn vergeblich über die acht Verbannten und die Religionsfreiheit. Bern warnte Solothurn
vor Übergriffen auf dem Lande; Solothurn sandte daraufhin Boten nach Luzern. Eine Solothurner
Abordnung in Bern; Bern will die Angelegenheit der Verbannten nicht losgelöst von der evangelischen
Sache behandeln und wird das ganze vor die Tagsatzung bringen. Eine Basler Delegation in Bern.
Christian Dan matter schrieb an Bullinger. Froschauer soll Haller weitere Teile von Pellikans Kommentar
zusenden. Drängt auf die baldige Herausgabe von Bullingers Kommentar zum 1. Korintherbrief
Grüße. Salutem et pacem a domino. Quantum perpetuo reficiatur animus meus epistolis tuis et eruditione et pietate
refertissimis, charissime Heinrice, iam dudum ex me intellexisse te non dubito. Satisfecisti
mihi consiliis tuis in studii mei ratione 1 habenda. Utinam et ego in profectum
meum iis satisfacere possem, quae sanissime consulis. Animus certe ad literarum
studia non deest nec unquam defuit, sed tot sunt, quae retrahunt, distrahunt,
invertunt et pervertunt, ut desperaverim in multis. Sed ita tu spem mihi facis animumque
reddis animatiorem, ut nihil amplius conqueri ausim, maxime cum nunc a
Basilaea adulescentem 2 magni ingenii optimaeque spei Bernatem e Basilea, ubi collegii,
ut vocant, praepositum egerat hactenus, receperimus 3 . Conditionem habet Rellicano
per omnia aequalem, graece doctus, hebraica degustavit, ut conferre possit. Is
nunc Aristotelis rethorica greca 4 praeleget, item et dialectica latina, pro pueris scilicet.
Huius familiaritate sic utor, ut nihil mihi negaturus sit. Mea enim apud senatum
interpellatione admodum tribus annis promovit, ut miraculo sit omnibus illum audientibus.
Vivente patre 5 grammaticam didicerat latinam a Glareano 6 , mortuo autem
Er schloß sich Zwingli an, mit
dem er einen regen Briefwechsel führte.
1523 wandte er sich jedoch unter dem Einfluß
von Erasmus abrupt von der Reformation
ab und siedelte 1529 zusammen mit
Erasmus von Basel nach Freiburg i. Br. über.
Als bedeutendstes Werk gilt sein musiktheoretisches
«Dodekachordon» von 1547. - Lit.:
Otto Fridolin Fritzsche, Glarean. Sein Leben
und seine Schriften, Frauenfeld 1890; Z VII
i, Anm. 1 und XI, Reg.; Heinrich Grimm,
in: NDB VI 425f (mit weiterer Lit.). -Wann
parente barbitonsor factus 7 octo annis studia reliquerat. Nunc vero tam faeliciter
etiam senatus nostri impensis Argentinae 8 apud Bedrottum et apud Gryneum Basileae
profecit. Hunc urgeo, ut greca doceat. Deinde, quod ad haec tempora pertinet: Consul noster 9 e Gallia a rege pro reverentia
amandatus faelici et grato responso rediit 10 . Quale illud sit et quare illuc missus,
postea scies. Non quaerimus auxilia apud Assyriorum regem 11 , sed num pacem
multis iam annis initam 12 quique sint servaturi. De Glareanis apud nos rumor increbruit papistas a piis tumultu exorto profligatos
13. Fribur[gensium] Nuithonum 14 nuncius 15 nostram transiit urbem nobis huius
tragediae penitus insciis. Nihilominus duo viri 16 cordati tibi probe cogniti illuc mittuntur. Sed quid interim de Salodorensibus 17 scribam? Miseramus 4 legatos 18 , qui causam
octo exulum 19 et verbi dei tractarent atque componerent, quemadmodum se coram
omnibus Helvetiorum legatis facturos ipsi cana fide polliciti erant, Salodorenses inquam.
At hoc nostri obtinere non potuerunt. Nam quae ad verbi dei liberam contionem
attinebant, nec verbum se audituros temere asserebant. Redierunt nostri domum
re infecta. Interim moniti eramus Salodorenses armata manu sacrificulum et
missam [14.]decembris a invecturos in pagum oppido vicinum 20 , da aber die oberherlikeit
deren von Bern ist und sy selbs, Salod[orenses], unsers globens handel maleficzesch
urteilend und straffend. Hinc missi erant duo ex urbe, et in agro subordinati
ducenti pauciores aut plures, qui armis, ubi secus fieri non posset, conatui illorum
resisterent. Moniti tamen prius erant a senatu nostro, ne facerent; ist ouch vorhin
inen recht botten. Quamprimum igitur id in oppido Salod[orenses]resciverunt, mox
des réformateurs III 96f, Anm. 7.
diacosiis 21 convocatis Lucernam legatum 22 miserunt. Quid ille responsi attulerit, nescio,
sed hoc unum scio: 18. decembris 4 legati 23 a Salod[uro] coram senatu verbis
blandissimis comparuerunt, qui nos prius videre dedignabantur et audire, et exhibuerunt
se admissuros, ut exulum causa dirimatur. At verbi dei nullam mentionem
faecerunt. Nostri convocatis diacosiis illis responderunt se nolte quippiam agere
propter exules, nisi et Christi negocium tractetur. Quodsi hoc rite componi non possit,
et exulum quoque causa infecta maneat 24 . Addidit senatus noster se conquesturum
coram omnibus Helvetiis proximis comitiis 25 , quam Salod[orenses]promissa
rescindant et nihil eorum servent, quae tamen toties polliciti sunt. Hinc nobis in mentem venit, vera esse, quae de Glareanis incerto referebantur rumore
26 . Nulla apud nos alia sunt nova. Solliciti sunt dictatores 27 nostri, quibus adfuere
Rauricorum legati 28 . Caeterum habes Cristanni [!]29 mei literas 30 . Homo est, cui secundum non habemus,
qui amantior tui sit, quod sentit multorum fratrum ex tuis commentationibus
profectum. Huic, dum vacat, nihil moreris respondere. Visitabit aliquando te, nisi
bella consilium nostrum obvertant. Porro, si tantum temporis daretur, et Froschouwer in imprimendis Pellicani commentariis
a fine Ezechielis reliqua quoque mitteret hoc nuncio 31 tu curares. Vale. Plura scribere non potui. Salva sint tua omnia. In Corinthiis 32 perge, nam
multa sunt, quae non sane intelligo. Salvi sint symmistae. 23. decembris 33. Tuus Berch. H. [Adresse auf der Rückseite:] An den erwirdigen herren Meister Heinrich Bullinger,
predicanten ze Zürich, sinem geliepten bruder.
|