[1198]
Rudolf Gwalther an
Bullinger
Straßburg,
15. November 1538
Autograph a : Zürich StA, E II 359, 2766r.-v. (Siegelspur)
UngedrucktBerichtet nochmals über seine Lage, da er dem Überbringer des letzten Briefes [Nr. 1191]
mißtraut; möchte [Johannes] Sturms Dialektik- und Rhetorikvorlesungen zu Ende hören, die
höchstens noch bis zur Frankfurter [Frühjahrs-]Messe dauern, doch ist dies wegen der hohen
Lebenskosten in Straßburg nur bei einer Erhöhung des Stipendiums möglich. Schildert den
Ablauf eines Arbeitstages; versichert, fast nur mit Martin Peyer zu verkehren und öffentliche
Disputationen zu meiden. Bucer ist unterwegs nach Wittenberg; auch Joachim Camerarius
reist dorthin, um Philipp [Melanchthon] zu berufen. Beat [Gering]hält sich mit einer Dirne in
Straßburg auf Gwalther erkundigt sich nach neuen Drucken Froschauers und nach der Bibel
[Sebastian] Münsters. Die Lieferung von Zürcher Papier hat sich erübrigt. Bittet um Weiterleitung
des Briefs an [Bullingers] Bruder [Johannes]. Grüße.
Gratiam et pacem a domino.
Paucis ab hinc diebus literas 1 ad te dedi, humanissime patrone, quibus te
de praesenti rerum mearum statu certiorem feci; quas tamen receperis necne,
dubitare me facit innata illa omnibus fere aurigis tam negligentia quam erga
literatos perfidia, cum et ego has meas literas uni 2 e horum numero ferendas
tradidissem. Quapropter secundo nunc ad te scribo, quo rerum mearum statum
certe cognoscere possis, qui quidem non infoelix esset, nisi annonae
charitas mihi incommodo foret. Haec enim, ut metuo, efficiet, ut mihi doctissimi
viri Sturmii 3 scilicet lectionibus mox carendum sit, quod tamen invitus
faciam. Legit enim ille ea, quae ego semper magno cum animi desyderio
expectavi, dialecticas scilicet et rhetoricas institutiones, ex quibus non
diffido, quin fructum non parvum auferre possem, modo harum auditor ad
finem usque permanere mihi liceret. Utrisque vero, quantum coniicere licet,
finem imponet ante proximas Frankfordianas nundinas 4 . Quare, patrone
amantissime, te impensis rogo precibus, ut, si ulla commoda hic detur occasio,
meam causam apud Tigurini collegii praesides in te recipias, si forsitan
aliquod meo stipendio augmentum addere dignarentur 5 . Quis enim non
videt impossibile mihi esse, ut his nummis apud Argentinenses vivam, cum
viginti septem Argentinensis monetae florenos pro victu expendere cogar.
Nec est, quod quicquam cum Bedroto de leviori sumptu agam, cum sancte
der Regel von Oculi bis Freitag vor Palmarum,
im Jahr 1539 somit vom 9. bis
zum 28. März, statt; vgl. Alexander
Dietz, Frankfurter Handelsgeschichte.
Bd. I, Frankfurt a. M. 1910, S. 37-40.
affirmaverit se non posse ullum nostrorum viliori pretio alere. Quare, praeceptor
humanissime, non video, quo nam modo me hic diutius continere
queam, nisi aliqua saltem ope paupertati meae subveniatur. Nam cum Bedrotus
nec mihi nec Martino Bavaro
6 Schaffhusiano studiis commodum dare
potuerit locum b , etiam apud vicinum
7 nostrum cubiculum conducere nos
oportuit. Quod si vero collegii nostri procuratores prudentissimi sumptus
magnitudine territi (agnosco enim facile, quantis nunc sumptibus alar) stipendii
augmentum negaverint, te rogo, ut hoc saltem impetrare nitaris, ut vel
hac hieme florenum saltem unum atque alterum addere velint; quod si fecerint,
quam maxime curabo, ut hiis adiutus me ibi diutius detinere possim.
Quod si et hoc negaverint, sacra mihi ancora
8 tuum erit consilium, quod ego
semper quasi Cynosuram
9 infallibilem sequar, et hoc mihi hac in re non
defuturum spero. Haec hactenus.
Studiorum meorum ratio haec est: Summo mane stylum scribendo exerceo,
sexta Sturmii lectionem adeo, qui Oratorias partitiones Ciceronis praelegit 10 .
Septima ad octavam eandem lectionem repeto; octavam horam mathematicae
dedicavi. Nona Capitonis theologicam ingredior lectionem. A prandio ad
duodecimam usque testudinis instrumento 11 exerceo me. Duodecima Capitonis
lectionem repeto. Prima priorem Sturmii in dialectica lectionem repeto
et me ad futuram praeparo. Secunda Sturmium in dialecticis praelegentem
audio. Tertia lecta repeto. Quarta d. Bedrotum audio, qui Platonis de legibus
dialogos 12 profitetur. Quinta eadem relego. A coena, ubi musico instrumento
memet exercui, caput unum atque alterum in bibliis lego, et haec est totius
diei ratio. Cum paucis praeterea mihi est comertium, solus ego cum Martino
Bavaro, honestissimo iuveni, studia mea confero. Publicis disputationibus
aliorum iuvenum more nunquam adhuc me inserui; cautius enim fore arbitror,
ut Tigurinus apud Argentinenses Harpocrates 13 sit quam Chrysippus
14 .
||2766v. Novi praeterea nil est apud nos, nisi quod Bucerus Witembergam
petiit 15 et loachimus Camerarius 16 , Tubingensis professor, eandem profectionem
suscepit Philippum advocaturus
17 , quem tamen laterem lavaturum
18 arbitror.
Beatus 19 noster, imo Veneris turpissimum mancipium, Argentinam una
cum scorto 20 , proh pudor, se contulit, et fama clancularia fertur, quod scortum
in matrimonium sibi adiungere velit. Miror hominis impudentiam, qui
non maiori poenitentiae stimulo post tantum comissum tanto cum offendiculo
nephas 21 tangitur.
Scire cuperem una cum aliis bonis viris, quid nam Froschouerus noster
sub prelo haberet et num Monsteri Biblia proximis nundinis in lucem proditura
essent 22 .
Prioribus ad te datis literis de papyro c scripseram mittenda 23 , quam si
nondum misisti, non est, quod amplius de hac sis sollicitus. Bibliopolae enim
Argentinenses Tigurinam papyrum advexerunt, et tam vili pretio apud nos
emitur quam apud vos, ein buch namlich umb 3 crützer.
Plura non habeo, quae scribam, nisi ut has literas 24 ad fratrem 25 transmittas.
Vale bene, patrone unice, et Rodolphi tui semper sis memor. Salutato
quam humanissime nomine meo matrem 26 tuam et uxorem 27 , matronarum
für die theologische und die juristische
Fakultät zu beraten; eine Berufung
Melanchthons stand dabei allerdings
nicht zur Debatte. Vgl. Hans
Volz, Luthers
und Melanchthons Beteiligung an
der Tübinger Universitätsreform im Jahre
1538, in: Theologen und Theologie an
der Universität Tübingen, hg. v. Martin
Brecht, Tübingen 1977. - Contubernium
15, S. 82-89.
decus, omnem liberorum tuorum coetum
28 , Ammianum quoque, Collinum,
Pellicanum senem humanissimum etc., Georgium quoque Stadler cum uxore
29 sua etc.
Argentinae, ex aedibus d. Bedroti, 15. novembris 1538.
Rod. Gvalterus,
tui observantissimus.
[Adresse darunter:] Tam pio quam erudito viro d. Heinricho Bullingero,
Tigurinae ecclesiae episcopo vigilantissimo, patrono suo plurimum observando.